Odpowiedzialność zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Odpowiedzialność zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Przez pryzmat powyższego wyjątkowego znaczenia nabiera odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli egzekucja prowadzona przeciwko spółce na rzecz jej wierzycieli jest bezskuteczna. Tego rodzaju rozwiązanie zostało uregulowane w art. 299 Kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h) i ma na celu ochronę wierzycieli spółki – którzy z różnych powodów nie są w stanie wyegzekwować od niej należności. Jest to rozwiązanie słuszne, bowiem gdyby przyjąć pogląd odmienny, to jest wyłączający ich dodatkową odpowiedzialność za zobowiązania spółki, to mogłoby dojść do paraliżu obrotu gospodarczego i spadku zaufania do kontrahentów wykonujących działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jakie zatem muszą być spełnione przesłanki, aby wierzyciele mogli skierować egzekucję przeciwko członkom zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?

Przesłanki odpowiedzialności zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

W pierwszym rzędzie przywołajmy treść wcześniej wzmiankowanego przepisu.

Art. 299 Kodeksu spółek handlowych – odpowiedzialność członków zarządu w razie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce z o.o.

§ 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

§ 2. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

§ 3. Przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu.

§ 4. Osoby, o których mowa w § 1, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Do zastosowania art. 299 k.s.h., kierując się brzmieniem tego przepisu, muszą zostać zatem spełnione następujące przesłanki:

– szkoda;

– istnienie zobowiązania spółki z o.o.;

– bezskuteczność egzekucji wierzyciela przeciwko spółce;

– związek przyczynowy między szkodą a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości;
– członkostwo w zarządzie spółki z o.o..

W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. ma charakter odszkodowawczy i powstaje poprzez fakt poniesienia przez wierzyciela szkody, która polega na powstaniu w majątku wierzyciela uszczerbku, który wynika z braku możliwości odzyskania należności od spółki, bądź też w obniżeniu potencjału majątkowego spółki, spowodowanego z winy członka zarządu. Odpowiedzialność członka zarządu powstaje zatem wówczas, gdy egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna, a członek zarządu nie wykaże przesłanek wyłączających jego odpowiedzialnością – o czym dokładniej w dalszej części wpisu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 roku w sprawie III CZP 72/08).

Aby w ogóle rozważać kwestie odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. wierzyciel musi dysponować ważnym zobowiązaniem względem spółki. Wierzyciel powinien w pierwszym rzędzie skierować swoją sprawę na drogę postępowania sądowego – celem uzyskania orzeczenia sądowego, które następnie winno być zaopatrzone w klauzulę wykonalności.

Jeżeli spółka nie wykona przedmiotowego orzeczenia, wierzyciel musi skierować sprawę do właściwego organu egzekucyjnego, który wobec bezskuteczności egzekucji wyda stosowne postanowienie. W tym momencie trzecia przesłanka odpowiedzialności zostanie spełniona.

Istnienie związku przyczynowego między szkodą wierzyciela, a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości jest objęte domniemaniem ustawowym. W toku postępowania sądowego członek zarządu będzie musiał przedstawić kontrargumenty zmierzające do zakwestionowania aktualizacji przesłanek jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Dopiero po wyczerpaniu takiej drogi wierzyciel będzie mógł domagać się zaspokojenia swojego roszczenia od członków zarządu spółki z o.o. Należy jednak dodać, że odpowiedzialność będzie ponosić tylko członek zarządu, który został w prawidłowy sposób ustanowiony. Chodzi tutaj o odpowiedzialność za czas bycia członkiem zarządu.

Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. ma charakter solidarny, to znaczy, że wierzyciel będzie mógł domagać się wykonania zobowiązania, w całości lub części, od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Jest to duże ułatwienie, ponieważ wierzyciel będzie miał znacznie większe szanse na odzyskanie swoich pieniędzy.

W jaki sposób może bronić się członek zarządu przez żądaniami wierzyciela spółki?

Wyłączenie odpowiedzialności zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Istotne znaczenie ma możliwość zwolnienia się członka zarządu spółki z o.o. od odpowiedzialności. Zgodnie z art. 299 § 2 k.s.h. musi on wykazać, że we właściwym czasie został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzenie układu w postępowaniu w tym przedmiocie albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy tego członka zarządu, albo też pomimo niezgłoszenia tych wniosków lub niewydania postanowień wierzyciel nie poniósł szkody.

Stosownie do art. 299 § 4 k.s.h. członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Źródło odpowiedzialności członka zarządu wynika w istocie z treści art. 293 § 2 k.s.h., który nakłada na niego obowiązek prowadzenia spraw spółki w należyty sposób, to jest w taki, który wynika z zawodowego charakteru. Ustawodawca wyszedł z założenia, że bezskuteczność egzekucji musi mieć swoje źródło, którym jest niewłaściwe prowadzenie spraw spółki.

Członek zarządu winien zatem powoływać okoliczności, które mają znaczenie z punktu widzenia treści art. 299 § 2 k.s.h. Istnieje wówczas szansa, że powództwo wierzyciela zostanie oddalone.

Odpowiedzialność nowego członka zarządu za zobowiązania spółki

Nowy członek zarządu co do zasady nie odpowiada za stare zobowiązania spółki, to jest takie, które powstały przed objęciem przez niego funkcji. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą solidarnie wszyscy członkowie zarządu, którzy pełnili swoje funkcje w okresie powstania i istnienia wierzytelności.

Sprawowanie funkcji członka zarządu to duża odpowiedzialność. Jeżeli nie znacie Państwo pełnego obrazu dotyczącego sytuacji prawnej i finansowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – warto przeprowadzić badanie due diligence. Jeżeli macie Państwo jakiekolwiek pytania dotyczące przebiegu takiego procesu – zapraszamy do nawiązania kontaktu. W ramach świadczonych usług prawnych zajmujemy się takimi sprawami.

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe

W pierwszym rzędzie odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe ponosi sama spółka. Ustawodawca wprowadził jednak subsydiarną odpowiedzialność członków zarządu – w regulacji podobnej do tej zawartej w art. 299 k.s.h., a mianowicie w art. 116 Ordynacji podatkowej.

W tym miejscu przywołamy jedynie treść tego przepisu – akcentując w ten sposób istnienie takiej odpowiedzialności i jej podstawowe przesłanki.

Art.  116.  [Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu spółek kapitałowych]

§ 1.

Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1)

nie wykazał, że:

a)

we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2309) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, albo

b)

niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;

2)

nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

§ 1a.

Jeżeli obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał i istniał wyłącznie w czasie, gdy prowadzona była egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, uznaje się, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu, o którym mowa w § 1.

§ 2.

Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

§ 2a.

Za zobowiązania podatkowe powstałe na podstawie odrębnych przepisów po likwidacji spółki, za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał po likwidacji spółki, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe po likwidacji spółki, odpowiadają osoby pełniące obowiązki członka zarządu w momencie likwidacji spółki. Przepis art. 115 § 4 stosuje się odpowiednio.

§ 3.

W przypadku gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prosta spółka akcyjna w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe spółki odpowiada jej pełnomocnik albo odpowiadają wspólnicy, jeżeli pełnomocnik nie został powołany. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

§ 4.

Przepisy § 1-3 stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji.

§ 5.

W przypadku prostej spółki akcyjnej w organizacji, w której powołano radę dyrektorów, przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio do rady dyrektorów i dyrektorów.

Podsumowanie

Odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma duże znaczenie gospodarcze. Wierzyciel, który prowadził bezskutecznie egzekucję wobec spółki ma możliwość domagania się zaspokojenia swojego roszczenia solidarnie od członków zarządu. Ci z kolei będą musieli wykazać istnienie przesłanek egzoneracyjnych – to jest tych, które doprowadzą do wyłączenia ich odpowiedzialności. Spory w tej materii potrafią być skomplikowane i wielowątkowe, jeżeli macie Państwo jakiekolwiek pytania dotyczące treści niniejszego wpisu – zapraszamy do nawiązania kontaktu z naszą Kancelarią w Warszawie. W ramach świadczonych usług wspieramy wierzycieli i członków zarządu w sprawach o odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wpisy blogowe nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. Jeżeli chcecie Państwo skonsultować swój problem prawny z naszą Kancelarią, zapraszamy do kontaktu.